Roślinami pasożytniczymi określa się takie, które pobierają substancje pokarmowe od innych roślin i ze szkodą dla nich. Zazwyczaj, choć nie zawsze, żyją one w miejscach, gdzie nie docierają promienie słoneczne. Szacuje się, że na świecie istnieje około 3 000 gatunków takich roślin.
Niektóre z pasożytniczych roślin przyklejają się do innych roślin żywicieli za pomocą lepkich pędów, specjalnych ssawek lub klejących się owoców np. jemioła. Nasiona pasożytniczej rośliny zaczynają kiełkować tylko wtedy, gdy znajdują się w pobliżu żywiciela. Rośliny pasożytnicze całą energię, którą pobiorą, przeznaczają wyłącznie na wytworzenie u siebie nowych kwiatów i nasion. Rośliny te nie potrzebują fotosyntezy.
Do roślin pasożytniczych zalicza się m.in.:
- Liany, czyli zdrewniałe pnącza, które owijają się wokół drzew za pomocą haczyków oszczędzając przy tym swoją energię życiową; najczęściej spotyka się je w lasach równikowych i mogą osiągać długość nawet do 300 m. Liany mogą być wijące się (owijają się wokół rośliny) lub czepne (przyczepiają się do podpory za pomocą przyssawek); w Polsce przykładem rośliny z gatunku lian jest bluszcz pospolity i wiciokrzew pomorski.
- Raflezja, zwana też bukietnicą Arnolda lub trupim kwiatem, czyli największy kwiat świata (korzenie lian); występuje głównie w lasach tropikalnych na Sumatrze i Borneo; nazwa rośliny przyjęła się od jego odkrywcy dr. Josepha Arnolda, który odkrył ją w 1818 roku. Bukietnica Arnolda nie wytwarza liści, korzeni ani łodyg, a pasożytuje na roślinach z gatunku winorośli; płatki rośliny są mięsiste, czerwone i jest ich 5; kwiat może mieć metr średnicy i ważyć 10 kg; kwiat ten bardzo śmierdzi, dlatego jest tak nazywany przez tutejszych mieszkańców, za to kwitnie raz na kilka lat.
- Figowce rosnące na konarach drzew i powstające z nasion, które zostawiają ptaki i roślinożerne nietoperze,
- Jemioła jest półpasożytem rosnącym na drzewach, która składniki pokarmowe pobiera od drzewa, a resztę wytwarza sama w zielonych liściach.
- Gnidosz, różne jego odmiany są roślinami pasożytniczymi; niegdyś tymi roślinami tępiono wszy. Gnidosz to roślina, którą można spotkać w Polsce, głównie w Tatrach, gdzie jest ona pod ścisłą ochroną. Odmiany gnidosza to: błotny, dwubarwny, Hacqueta, królewski, okazały, okółkowy, rozesłany, sudecki.
- Leniec to roślina również występująca w Polsce na terenie Karpat i w Sudetach. Pokarm od żywiciela pobiera za pomocą ssawek. Roślina ta jest gatunkiem wymierającym i znajduje się pod ścisłą ochroną. Odmiany leńca to: alpejski, bezpodkwiatkowy, łąkowy, pospolity.
- Pszeniec to roślina pasożytnicza i trująca, która rośnie lasy i zarośla. Jest to również roślina miododajna, która pokarm zdobywa dzięki ssawkom. Odmiany pszeńca to: biały, brodaty, gajowy, grzebieniasty, Herbicha, leśny, polski, różowy, zwyczajny.
