Ćwiczenia aparatu mowy u dzieci, które tego potrzebują, są bardzo ważne. Nauka poprawnej wymowy wszystkich dźwięków, głosek, liter jest długotrwała, ale nie musi być nużąca i dziecko nie musi kojarzyć jej jako czegoś co musi robić, a nie chce bądź nie lubi. Ćwiczenia logopedyczne mogą być wspaniałą zabawą i możemy wykonać je również samodzielnie w domu. Wystarczy, że wiemy z jakim problemem zmaga się nasze dziecko i co musimy ćwiczyć, by dobrze mówiło.
Zazwyczaj najwięcej dzieci ma problem z wymową dźwięków z szeregu szumiącego (sz, ż, cz, dż), szeregu syczącego (s, z, c, dz) oraz z wymową głoski r. Poniżej przedstawię kilka ćwiczeń dla poszczególnych szeregów, które możecie wykonać z dzieckiem wspólnie w domu. Zanim zaczniemy jednak wykonywać właściwe ćwiczenia, należy zrobić rozgrzewkę.
Rozgrzewka polega na wykonaniu zabaw oddechowych oraz artykulacyjnych, by rozgrzać buzię i język. Zabawami na rozgrzewkę mogą być:
Zadania oddechowe:
- Burza w szklance wody
Nazwa tej zabawy powinna mówić sama za siebie i polega na tym, że dziecko dmucha przez słomkę zanurzoną w szklance wody (to ćwiczenie można również wykonać kiedy dziecko pije herbatę, kakao, sok itp.). Możemy też bawić się, że dziecko dmucha przez jakiś czas, a na hasło 'stop' przestaje. Pamiętamy, by dziecko przy tej zabawie wciągało powietrze nosem, a wydychało je przez rurkę.
- Ogniste kule
W tej zabawie dziecko dmucha ustami na papierowe, zrobione z bibułki lub styropianowe kulki, czyli na tytułowe ogniste kule i próbuje odepchnąć je jak najdalej od siebie. Pamiętamy, by dziecko przy tej zabawie wciągało powietrze nosem, a wydychało je przez usta ułożone w dzióbek.
- Czarodziejski oddech
Dziecko dmucha na każdy ze swoich paluszków, czaruje go swoim oddechem. Pamiętamy, by dziecko przy tej zabawie wciągało powietrze nosem, a wydychało je przez usta.
- Dmuchanie piłeczki do kubeczka
Zadania artykulacyjne:
- Liczenie językiem ząbków
- Naśladowanie odgłosów zwierząt np. parkanie jak konik
- Język maluje podniebienie
- Mycie ząbków za pomocą języka
- Dmuchanie np. na piórko, piłeczkę, wiatraczek
- Uśmiechanie się szeroko
- Ryjki i uśmiechy
Dziecko na przemian wypowiada głoskę u mocno przy tym ściągając wargi, a następnie głoskę i szeroko rozciągając usta.
- Wykonujemy ćwiczenia z ilustracji
Dziecko losuje wcześniej przygotowane karty i wykonuje zadania jakie się na nich znajdują np.: filiżanka z gorącą herbatą - dmucha na nią, by ją ostudzić, konik - parska jak koń, źrebak - kląska, ziewająca buzia - ziewa, balonik - wypuszcza powietrze z nadętych policzków, sowa - pohukuje jak sowa, wóz strażacki - wydaje dźwięk wozu e-o-e-o lub karetki pogotowia i-o-i-o,całus - cmoka itd.
Teraz po rozgrzewce logopedycznej przedstawię kilka ćwiczeń właściwych skierowanych na poszczególne szeregi.
1. Artykulacja szeregu szumiącego - sz, ż, cz, dż
Przy tych ćwiczeniach język dziecka ułożony jest w tzw. łyżeczkę z bokami dociśniętymi do bocznych dziąseł. Powietrze podczas wymawiania wypływa wąskim strumieniem przez przednie zęby.
- Wyłapujemy głoskę sz z opowiadania
Rodzic czyta opowiadanie, a dziecko gdy usłyszy głoskę sz to ją wypowiada. Oczywiście dziecko może wyłapywać też inne głoski np. dż, ż lub cz. Opowiadanie można znaleźć w internecie, ale również dobrze sprawdzi się to z dziecięcej książeczki z domu.
- Co szumi?
Dziecko wypowiada szszsz... po naszym zdaniu np. Szumi morze - szszsz..., Szumi las - szszsz..., szumi woda, szumi wiatr, szumią drzewa, szumią liście, szumię ja, szumisz ty, szumi mama, szumi tata, szumi miś itp.
2. Artykulacja szeregu syczącego - s, z, c, dz
W tych ćwiczeniach musimy pamiętać, żeby język spoczywał na dole jamy ustnej, a jego czubek dotykał lekko dolnych zębów, zaś boki języka są uniesione. Pamiętamy też o wargach, które są rozciągnięte, a ząbki delikatnie złączone.
- Klaśnij, gdy usłyszysz ś
Wymieniamy różne nazwy przedmiotów, podajemy dziecku różne słowa, a ono gdy usłyszy głoskę ś klaska w dłonie. Przykładowe słowa: samolot, śnieg, skarpety, siatka, samochód, sadzawka, sieć, sosna, śmiech, siedem, samowar itp.
- Powtarzamy wierszyk np. "Smok w sklepie"
Smok do sklepu był wysłany
po dwie miski i banany.
W sklepie spotkał dwa jagnięta,
o sprawunkach nie pamiętał.
Mama smoka posmutniała,
tak sprawunki skwitowała:
Nie ma sera, nie ma misy.
Oto notes. W nim rób spisy.
3. Artykulacja głoski r
Głoska r powstaje wskutek szybkich i delikatnych uderzeń czubka języka o wałek dziąsłowy, który znajduje się za górnymi zębami. Język dobrze jak pozostaje szeroki, a jego boki dotykają zębów trzonowych. Pamiętamy, by przednia część języka była ruchliwa i elastyczna.
- Naśladowanie odgłosów
Przykładowe odgłosy do naśladowania: ryba - plum, indyk - gul, bocian - kle, kalosze - klap, mycie - chlap, jazda koniem - patataj itp.
- Śpiewanie melodii na sylabach
la la la
lo lo lo
le le le
lu lu lu
ly ly ly
- Szybkie powtarzanie
Dziecko powtarza najszybciej jak potrafi:
nalapatada, nolopotodo, nelepetede, nuluputudu, nylypytydy
bda, bdo, bde, bdu, bdy
bda - pta
bdo - pto
bdu - ptu itd.
- Zabawy dźwiękonaśladowcze
Dziecko naśladuje np.
śpiew ptaków - tri li li
grę na trąbce - tra ta ta
warczenie psa - wrr
traktor - tur tur tur
lot ptaków - fru fru
ćwierkanie - ćwir ćwir
odgłos świnki - chrum chrum
dźwięk dzwonka - dryń dryń
chrupanie - chrup chrup
szorowanie - szur szur
zapalanie światła - pstryk itp.
