Charakterystyka to kolejna forma wypowiedzi pisemnej przedstawiona w formie wypracowania. Ta forma najbardziej przedstawia człowieka, mówi o tym jaki on jest. Przeważnie piszemy charakterystykę postaci literackich (występujących w lekturach) lub nieliterackich (rzeczywistych jak koledzy, rodzice, artyści), i zawieramy w niej takie informacje jak:
- usposobienie, czyli sposób zachowania się (wesoły, ponury, pogodny),
- charakter, czyli cechy związane z wychowaniem i doświadczeniem życiowym (pracowity, uczynnym, złośliwy),
- umysłowość, czyli sposób myślenia i zdolności (mądry, inteligentny, bystry).
Pisząc charakterystykę danej osoby należy pamiętać o tym, by nie wymieniać, nie wyliczać cech jakie ona posiada, ale każdą cechę umotywować, opisać. Charakterystyka bohatera z lektury może być:
a) bezpośrednia określająca wprost jego cechy,
b) pośrednia gdzie czytelnik sam wysnuwa wnioski dotyczące cech bohatera na podstawie postępowania postaci, mimiki, gestykulacji itp.
Zupełnie inną rzeczą są odmiany charakterystyki, bo nie jest ona jedna. Do jej odmian należą:
| Statyczna |
postacie, które mają trwałe, niezmienne cechy osobowości |
| Dynamiczna |
postacie, które pod wpływem różnych okoliczności zmieniły częściowo lub całkowicie swoją osobowość |
| Częściowa |
ukazująca pewne, wybrane, znaczące cechy charakteru |
| Pełna |
omawiająca wszystkie elementy osobowości danej postaci |
| Porównawcza |
zawiera dwóch bohaterów i omawia ich podobieństwa i różnice |
Pisząc charakterystykę musimy unikać sztucznych schematów, ponieważ każda osoba, którą opisujemy jest inna i musimy zwracać za każdym razem uwagę na inne sprawy. By dobrze wszystko napisać warto jest przed przystąpieniem do pracy przygotować sobie notatki i zebrać jak najwięcej informacji np. zaznaczając fragmenty ją opisujące w książce, cytaty (nie może być ich zbyt dużo). Natomiast każda opisywana przez nas charakterystyka musi:
- przedstawić postać, czyli podać imię i nazwisko, przydomek, pochodzenie,
- zawierać opis cech zewnętrznych, czyli wygląd, sposób ubierania się, poruszania,
- przypominać najważniejsze fakty z jej życia oraz zachowanie tej osoby w różnych sytuacjach,
- zawierać wypowiedzi innych osób o niej.
W końcowej części charakterystyki musimy wyrazić własną ocenę opisywanej postaci i uzasadnić własne wnioski.
Najczęstszymi błędami w pisaniu charakterystyki są:
- opisywanie dziejów postaci zamiast jej charakterystyki,
- opisywanie tego co dana postać robiła zamiast tego jaka była,
- streszczanie fragmentów utworu,
- zbyt mało lub brak własnych sądów, ocen danej opisywanej postaci.
