Szachowe słowo mat pochodzi z języka arabskiego i oznacza umarł. Mat w szachach jest końcową pozycją partii. Pochodzenia mata ma swoje korzenie w Persji.
Następuje on wtedy, gdy w momencie szachowania król nie może odejść na żadne z pól, ponieważ są one kontrolowane przez figury przeciwnika oraz jednocześnie nie zachodzi możliwość bicia figury szachującej ani też umieszczenia przed nią zasłony.
Poniżej plansza na której czarny hetman matuje białego króla:
Jak widać, hetman bezpośrednio szachuje białego króla. Król nie nie może jednocześnie zbić hetmana, gdyż byłby szachowany przez czarnego gońca, więc jest szach i mat.
Szach mat może on nastąpić w każdym momencie gry, zarówno w debiucie, czyli rozpoczęciu i nazywa się go "szewskim matem", jak i w późniejszych stadiach gry.
W notacji szachowej mat oznacza się symbolem x.
